Ang Hacienda Luisita mula noon hanggang ngayon

“SDO o LAND DISTRIBUTION? Pipirma po kayo kung ano ho ang gusto ninyo. Kung yung SDO ibigsabihin tuloy po kayo sa trabaho at may pera, pwede rin hong piliin ninyo ang LUPA (land distribution).”

Ganito kasimple ang paliwanagan sa naganap na ‘referendum’ sa club house ng Las Haciendas de Luisita isang lingo bago ganapin ang naitakdang oral argument hinggil sa kaso ng Hacienda Luisita. Walang detalye. Walang masinsing paliwanagan. Walang maiging konsultasyon. Basta idinaos. Ayon pa nga sa ilang residente at magsasaka ng hasyeda, napilitan silang sumali sa ‘referumdum’ dahil sa mga naririnig nilang usapan na ‘wala silang matatanggap na pera’ kung hindi boboto. Ito ang mensaheng kumalat sa buong lugar noong nakaraang lingo. Laganap din ang matinding pananakot at panghaharas ng mga militar sa mga residente ng hasyenda. Hakot doon. Hakot dito. Lahat kailangang bumoto. Pero hindi rin maikukubli ang katotohanang ang iba ay bumoto dahil sa pag-aakalang ito na ang kasagutan sa kanilang matagal ng laban para sa hasyenda. Nang hindi naiisip (dahil na rin sa walang nagpaliwanag at dahil sa pagiging biglaan nito) na ito ay isa namang tipo ng panlilinlang sa kanila. Nakakadismaya.

Sa huli, humigit kumulang 7302 magsasaka at manggagawang bukid ang pumirma pabor sa stock distribution option (SDO). Nakakalungkot na sa kadesperayonan ng mga Cojuanco para patuloy na ankinin ang lupaing matagal na nilang pinakinabangan ay muli na naman silang gumagawa ng mga mapanlinlang na hakbang laban sa mga magsasaka. Nakakagalit na ginagamit ng mga Cojuanco ang labis na kahirapan ng mga tao sa hasyenda para bulagin sila sa isang bogus na ‘kasunduan’. Kasunduang pabor lamang sa kanila. Kasunduang magpapanitili sa kontrol nila sa Hasyenda.

ANG MADUGONG KASAYSAYAN NG HACIENDA LUISITA

Taong 1957 ng bilhin ng pamilyang Cojuanco ang halos 6500 ektarya ng lupain ng Hacienda Luisita. Ang perang ginamit para mabili ito ay hiniram mula sa GSIS at Bangko Sentral ng Pilipinas. Pinahiram ang perang ito sa mga Cojuanco sa kasunduang ipamamahagi ng angkan ang kabuuang lupain sa mga magiging magsasaka nito makalipas ang sampung taon. Ngunit lumipas ang ilang dakada, nanatili sa kontrol ng angkan ang buong lupain. At imbes na ipamahagi ang hasyenda, taong 1989 ay nagpatupad ang angkan ng sistemang Stock Distribution Option kung saan ay gagawin na lang di-umano ang mga magsasaka bilang stock holder ng  Central Azucarera de Tarlac. Ngunit lumipas ang maraming taon, ang SDO ay naging inutil para sa mga magsasaka. Hindi nito pinaunlad ang abang kalagayan ng mga manggagawang bukid at magsasaka ng hasyenda. Lalong silang nabaon  sa kahirapan. Nabawasan ang araw ng pagtatrabaho ng mga manggagawang bukid at ang lupa ng mga magsasaka ay lalong nawala sa kanila. Mula noon ay tumatanggap na lang sila ng 9.50 sahod kada araw. Imbes na ipamahagi ang lupain ayon na rin sa Comprehensive Agrarian Reform Program ito ay nanatili sa angkan ng mga Cojuanco. Sa totoo lang, mismong si dating pangulong Cory Aquino na nagsasabing puso ng kanyang pagiging pangulo ang CARP ay bigo sa pagpapatupad nito. Ang mas kasuklam suklam pa nga rito ay sa mismo nilang lupain ay bigo sila para ipatupad ang repormang agraryo. At ang SDO ay isa sa mga patunay na bigo ang programa na ito.

Dahil sa labis na disgusto ng mga magsasaka sa sistemang ito na labis na naglugmok sa kalagayan nila, Nobyembre taong 2004 ay naglunsad ng welga ang mga magsasaka ng hasyenda. Ilang araw ding itinayo ng mga magsasaka ang piket para igiit ang mas mataas na sahod at ang tuluyan nang pamamahagi ng lupa sa kanila. Ngunit ang welgang ito ay ilang beses ding tinangkang buwagin ng angkan sa pamamagitan ng pagdedeploy na napakaraming militar sa lugar. Sa panahon na nakatayo ang welgang ito ay samut saring panghaharas ang naranasan ng magsasaka. Katumbas naman nito ay ang lalong pagtibay ng loob ng mga magsasaka at manggagawang bukid para ilaban ang kanilang lupa. Matagumpay nilang naparalisa ang operasyon ng kompanya. Ito ay isa lamang sa mga patunay na sila ang tunay na lumilikha ng yamang ipinagkakait sa kanila. Hindi rin nagpakita ng interes at sensiridad ang angkan para makipagnegosasyon sa mga magsasaka. Bagkus, pinatindi pa nito ang militarisasyon sa buong hasyenda.

Nobyembre 16, 2004. 10 araw mula nang ikasa ng magsasaka ang welga, naganap ang isang karumal dumal na masaker sa hasyenda. Imbes na tugunan ang kahilingan ng mga magsasaka, bala ang itinugon sa mga ito. Pinaulanan ng bala ng mga militar at kapulisan ang mga welgista na nagresulta sa pagkasugat ng maraming welgista at pagkamatay ng pito sa kanila. Naganap ang makasaysayang Hacienda Luisita Massacre. At mapasahanggang ngayon ay wala pa ring nananagot sa nasabing masaker.

ANG STOCK DISTRIBUTION OPTION at ANG ILIGALIDAD NITO

Ang stock distribution option (SDO) ay isang anyo ng panglilinlang sa mga magsasakang tunay na nagmamay-ari ng lupa. Sa ganitong iskema ay gagawin di-umanong stock holder ng isang korporasyon ang mga magsasaka at ang lupa nila ang magsisilbing share sa korporasyon.

Sa ganitong paraan napapanatili ng  mga panginoong may lupa ang kontrol sa buong lupain. Napapanatili din nila ang pagsasamantala sa mga magsasaka. Ganito ang nangyari sa Hacienda Luisita ng ipatupad ng angkan ang SDO taong 1989. Pawang papel lamang ang natanggap ng mga magsasaka. Dahil din sa SDO ay nabawasan ang mga araw ng pagpasok ng manggagawang bukid sa loob ng hasyenda. Kung dati ay araw araw ang pasok nila, ito  ay ginawa na lamang 3 beses kada lingo. Dinugas din sa hatian ng share ang magsasaka ng hasyenda na nagresulta sa hatiiang 67% share ng Hacienda Luisita Incorporated at 33 % share ng mga magsasaka. Ibigsabihin, naging major stock holder pa ang mga Cojuanco imbes na ang magsasaka. At ito ay naganap sa pamamagitan ng pambabarat sa presyo ng lupang pinagmamay-arian ng mga magsasaka at sobrang presyo naman para sa mga gamit at lupang nagmula sa angkan. Sa ganitong paraan nagkaroon ng sapat na kontrol ang mga Cojuanco habang nanatiling walang magawa ang mga magsasaka.

Taong 2005, ayon sa imbestigasyon ng Presidential Agrarian Reform Council at Department of Agrarian Reform, pinatigil sa Hacienda Luisita ang pagpapatupad ng SDO. Ito ay sa batayang, una ay hindi pinaunlad ng nasabing iskema ang kabuhayan ng mga magsasaka bagkus ay pinalala pa ito. Pangalawa, marami ang naging mga violation ng ankan sa mga public policy tulad ng Land Use Coversion na pinatupad nito sa loob ng hasyenda. Pangatlo, walang dibidendong natanggap ang mga magsasaka sa ilalim ng SDO at panghuli ay ang di-patas na hatiian ng share sa kita ng korporasyon. Ang 33% na dapat nakukuhang share ng mga magsasaka sa korporasyon ay naging 3% lamang sa katotohanan.

Bukod pa sa pagpapatigil ng PARC at DAR sa SDO ay nagbaba din sila ng desisyon na ipamahagi na ang lupain sa mga benepesyaryo nito. Ngunit nagsampa ang angkan ng Temporary Restraining Order para sa desisyong ito. Ito ang lalamanin ng magiging oral argument sa Korte Suprema sa August 18. 


ANG BOGUS NA COMPROMISE AGREEMENT SA HASYENDA

“Ang sabi sa konstitusyon, lupa ang ipamigay mo sa mga magsasaka, hindi papel”

Isang linggo bago ang nakatakdang Oral Argument sa Korte Suprema ay lumabas itong ‘compromise deal’ na mula sa mga Cojuanco na pirmado o aprubado daw ng mga lehitmong lider ng mga unyon sa Hasyenda. Kasunod ng deal na ito ay ang pagdaraos ng ‘referendum’ sa mga magsasaka para papiliin sila kung SDO o LAND DISTRIBUTION ang gusto nila.

Nakakapagtaka lang ay kung bakit nagdaos ng ganito at para saan ba ang ‘compromised deal’ na ito kung may nakaset naman ng Oral Argument sa Korte Suprema. Ito ba ay para impluwensyahan ang magiging deisyon ng Korte Suprema? Kitang kita ang motibo ng angkan sa paglikha ng bogus na kasunduang ito. Ito ay upang linlangin na naman ang magsasaka at upang igiit na naman ang kontrol nila sa hasyenda.

Isa pa sa mga kwestyubale sa kasunduang ito ay ang sinasabi nilang representasyon ng mga nagpapanggap na mga lider daw ng unyon sa Hasyenda tulad ng ULWU at AMBALA. Ayon sa angkan ay pirmado daw ng mga lider ng ULWU at AMBALA na sina Noel Mallari at Eldefonso Pingol ang kasunduan. Pinagtataka mismo ng mga magsasaka sa hasyenda ay kalian pa sila mga naging pangulo ng mga unyong ito. Ayon mismo sa korter suprema, si Noel Mallari ay president ng FARM Luisita. At si Eldefonso Pingol naman ay isa mga nagtaksil sa ULWU at matagal ng nakipagkompromiso sa angkan. Kapwa sila nakatanggap na ng lupa at mga suhol sa mga Cojuanco. Kahit sila ay hindi nila ito maitatanggi. Ngayon, paano nila sasabihing nirerepresenta nila ang kagustuhan ng mga magsasaka sa kabila ng katotohanag kapwa na sila ahente o nagtatrabaho sa korporasyon ng mga Cojuanco?

Ayon pa sa kasunduang ito, lahat ng kaso, mga naging kaso at isasampang kaso laban sa angkan ay dapat ng mapasawalang bisa. Nakakatawa na pati ang mga kasong hindi pa naisasampa ay nais nilang i-waive. Kumbaga ay ‘forever immunity’ ang gusto ng mga Cojuanco. Nakalagay din sa kasunduan na ang mga magsasaka ay wala ng karapatang tutulan ang anumang planong gawin ng angkan sa lupain. Ibigsabihin, kahit magpalit gamit ng lupa sa ilang bahagi ng hasyenda ay wala ng karapatang tumutol ang mga magsasaka dito. Ang Land Use Coversion ay ang pagpapalit gamit ng lupa mula sa lupaing agrikultural patungong komersyal o industrial. Sa ganitong paraan, nakakaiwas ang mga panginoong may lupa sa pamamahagi ng lupa. Ayon kasi sa CARP, ang mga komeryal at industriyal na lupain ay hindi kasama sa ipamamahaging lupa. Ito ang ginawa ng mga Cojuanco sa ilang libong ektarya ng hasyenda kung kayat mula sa halos anim na libong ektarya ng lupang ipamamahagi ay naging 4100 ektarya na lamang ito at tuluyan pang naging 1400 ektarya na lang base na rin sa 33% share of stocks ng mga magsasaka. At dahil dito ito ay labis ng lumiit ang pagmamay-ari ng mga magsasaka sa Hacienda Luisita.

Kasama din sa kasunduang ito ang pamamahagi ng mga financial package sa mga magsasaka. Noong nakaraang huwebes nga ay napamahagi na di-umano ang 20 milyong financial package na ito. Sa katapusan ng pamamahagi ng perang ito, marami ang nadismaya dahil ang ilan sa kanila ay halos nakatanggap lamang ng ilang daan o mas mababa pa sa piso. Ito ang katotohanang ikinubli ng management ng Hacienda Luisita Incorporated. Hindi ipinaalam sa mga magsasaka ang laki ng perang matatanggap nila. Basta ang sabi, mamamahagi sila ng milyon. Ito ang dahilan kung bakit maraming pumili sa SDO at pera kaysa sa pagbawi sa lupa nila. Ito ay labis na panloloko. Ito ay panlilinlang. Ito ay pagsasamantala sa kawalan ng kaalaman ng mga magsasaka.

At sa dinaos na ‘referendum’ 90% di-umano ang pumili ng SDo kaya makatarungan na raw ang pagbabalik sa sistemang ito. Nakakagalit lang na sa kadesperasyunan ng angkan na magpatuloy sa pagkontrol sa lupa ay maging ang mga garapalang panlilinlang ay ginagawa na nila sa mga magsasaka. Pera ang ipingako ng angkan na kahit sinong mahirap ay pipiliin. Ngunit hindi dapat sinamantala ng angkan ang kahirapan ng mga magsasaka nila para tahasan silang paasahin at linlangin.

ANG PAMILYANG COJUANCO AT SI NOYNOY AQUINO

Naisip ko lang, sa ilang dekadang nakinabang na ang angkan sa perang iniluluwal ng hasyenda bakit kaya hindi pa nito magawang ibalik ang lupain sa mga tunay nitong nagmamay-ari? Nais nilang lalong magpayaman pa sa pamamagitan ng panloloko. Ayaw nila itong bitawan kahit sa anyo ng deperadong pang-aankin at patuloy na pangangamkam.

Sa panahon na tumatakbo ang noo’y presidentiable candidate na si Noy noy Aquino, ipangako ni Noynoy na tutugunan nya ang problema sa hacienda luisita sa oras na siya ay maging pangulo. Buong yabang pa nga nyang ipangakong ipamamahagi na niya ito. Kasabay din nito ang mariin namang pagtutol ng iba niyang kamag-anak. Hindi o wala silang balak isuko ang lupain.

Ngayong pangulo na si Noynoy, buong yabang nya pa ring binitbit sa mga unang araw nya ang pangakong reresolbahin na nya ang usapin sa hasyenda. Ngunit ito ay di niya napanindigan! Lumipas ang ilang araw na nagiging matunog na ang isyu sa hacienda luisita ay walang ibang pahayag si P-Noy kundi ang kagustuhan nyang dumistansya sa usapin. Ito ba ang ipingako niya? Natatandaan ko pa nga sa isang interview nya na tinanong siya hinggil sa pahayag ng kanyang mga tiyuhin  na tumututol sa pamamahagi ng hasyenda, ang sabi niya: “we will see, I am the president, kahit maliit ang share ko dun, presidente ako”.

Nasa’n na ito ngayon? Nasan na ang sinasabi niyang preseidente siya? Nasan na ang kanyang political will para resolbahin ang isyu sa hacienda luisita? Talaga bang siya ay dumidistansya lang o may pinapanigan? Hindi niya maitatago ang katotohanang sa bandang huli ay ang interes pa rin ng angkan nila ang pinoprotektahan niya. Siya na ang president at kaya niyang baliktarin at impluwensyahan lahat ng desisyon ng mga ahensya ng gobyerno para lang itaguyod ang interes nila bilang mga panginoong may lupa.

Natatandaan ko lang, minsan binanggit pa ni P-Noy na ang kaguluhan daw sa Hasyenda, ang welga ng mga magsasaka ay dahil raw sa sulsol ng mga nasa kaliwa. Itinutuon niya ang sisi sa iba habang hindi tinitingnan ang sarili nyang bakuran at ang kanilang pananagutan. Hindi masama ang magwelga at ito ay isang karapatang ginagarantiyahan ng ating konstitusyon. Isa pa, hindi kailangang sulsulan ang mga magsasaka para magwelga lalo na kung sila bilang mga stock holder kuno ay kumikita lamang na P9.50 kada araw.

Pahayag din ng kapatid ni P-Noy sa isang interview na ‘pretty spoiled’ ang mga magsasaka ng Hacienda Luisita. Ibigsabihin ay umaabuso na raw. Pinagtaka ito ng mga nasa kaliwang grupo. Ayon sa kanila, saan daw parte ng universe nakuha ni Ballsy ang ganoong ideya nang hindi binabanggit ang P9.50 pinapasahod nila sa mga magsasaka.

Buong angkan nila mula sa mga Cojuanco, hanggang sa isang artista, mga negosyante at pati pangulo giniit na ang pagmamay-ari nila sa Hacienda Luisita. Ano pa nga ba ang aasahan ng mga magsasaka? Naisip ko nga, nakikita ba nila ang kahirapang idinudulot nila sa mga magsasaka ng hasyenda? Hindi man lang ba sila nakakaramdam ng konsensya? Mayaman na sila hindi ba? Umaabuso na nga ba talaga ang mga magsasaka na ang tangi lang namang kagustuhan ay ibigay na sa kanila ang lupang dapat naman talaga ay mapunta na sa kanila. Nakikita ba nila ang mga itsura ng mga ito? Mukha na silang mga timawa sa lupaing dapat ay mag-aangat sa kanilang kabuhayan. Habang nagpapakasasa ang buo nilang angkan sa yamang ibinibunga ng pagpapagal ng mga magsasaka nila. Hindi man lang ba ito naiisip ng mga Cojuanco?

Sa lahat ng ito, nakita na mula noon hanggang ngayon ay desidido ang angkan para kakamkamin at pagmay-arian pa rin ang Hacienda Luisita. Ngunit ito ay napag-isipan na ng mga magsasaka nila. Matapos silang muling maloko ay nagising na muli sila. At maghanda na ang mga Cojuanco sa labang ikakasa ng mga magsasaka ng hasyenda. AT AKO, SILA at MARAMI PANG IBA AY SUSUPORTA SA LABAN NILA.

MAAWA KAYO HINDI LANG SA MGA MAGSASAKA NGUNIT MAGING SA ANGKAN NINYO DAHIL SA ORAS NA MATAGUMPAY ANG LABAN NG MGA ITO, AY SISINGILIN NILA KAYO, LAHAT KAYO NA NAGING BAHAGI NG MAKASAYSAYANG PANANAMANTALA SA KANILA. MAAWA KAYO SA MGA SARILI NINYO SA ORAS NA DUMATING ANG ARAW NA ITO.

“Matagal na kaming tumatahak sa matuwid na daan, at ang patutunguhan ng daang ito ay ang pagmamay-ari namin sa kabuuang lupain ng Hacienda Luisita”

-Lito Bais (Magsasaka ng Hacienda Luisita at Presidente ng United Luisita Workers Union)